Annemarie Wolzak vroeg mij een maand geleden om een stukje te schrijven over de culturele middag. Wel nu, daar hoefde ik niet lang over na te denken, want wat er in deze middag allemaal gebeurd op het gebied van kunst en muziek, inspireert mij enorm. Waarom? Omdat talenten die hier in bewoners ontwaken en tot ontplooiing komen me steeds opnieuw verwonderen en met veel blijdschap vervullen. Ja, ja, en dat meen ik uit de grond van mijn hart! Niet alleen worden talenten zichtbaar in een groot theaterstuk zoals ‘De Groene Slang en de schone Lelie ‘, maar zit het in de kleine en subtiele oefeningen die we doen. Bijvoorbeeld in het aanleren van een lied, of het voortbrengen van voorzichtige tonen van een instrument, de ritmeoefeningen met handen en voeten of de trom, de triangel en de woordspelletjes van onze toneelspelers. Stralende gezichten spreken daar voor mij boekdelen. Dit kleine subtiele is de bron van waaruit iets groots kan groeien.
In het proces naar het theaterstuk ‘De Groene Slang en de schone Lelie, zoals we afgelopen jaar hebben ervaren, hebben bewoners samen met begeleiders hun eigen mogelijkheden, interesses, tempo en grenzen verkend, hebben ze elkaar weten te inspireren door zichzelf te laten zien. Dit is op basis van veel respect en geduld voor elkaar gegroeid, regelmatig heb ik hier met veel bewondering naar gekeken.
In de herfst van 2016 startte deze nieuwe werkplaats in OlmenEs, de huidige ‘Culturele middag’ die we allemaal kennen. Deze werkplaats kwam tot stand vanuit een eerste gedachte en impuls van Leny Talsma, muziektherapeut. Bezig zijn met kunst en muziek biedt ruimte voor creativiteit waarin verborgen talenten tot ontplooiing kunnen komen. De gedachte dat meer bewoners in OlmenEs de kans zouden moeten krijgen om zich te ontwikkelen op dit gebied, was hiermee geboren. Er werd een kerngroep gevormd: René, Meindert, Fons en Leny en samen brachten zij de culturele middag tot stand. Een nieuwe werkplaats voor een hele grote groep bewoners. Een basisgedachte was ook dat er naast ‘goede zorg’ van waken over lichamelijk en psychisch welzijn, van gezonde voeding, lichamelijke hygiëne, werk en sociale omgang , zorg voor kunst en muziek noodzakelijk is als voedsel voor de ziel. Bewoners zouden zich een heel dagdeel kunnen concentreren op muziek en toneel en de werkstromen zouden hiermee minder verstoring ondervinden. Inmiddels is de culturele middag drie jaar oud, en hebben we van vele talentvolle vruchten van mogen plukken...
Over het algemeen wordt er, zoals in elke werkplaats, door een ieder hard gewerkt. In het programma vormen de seizoenen en daarbij behorende thema’s in principe onze leidraad.
We vervlechten binvoorbeeld nu de Adventstijd en het Sint Maartensfeest in de liederen, het verhaal en de toneeloefeningen. Ook zingen we de liederen van de dagopening. Het mooie hiervan is dat bewoners, doordat ze het goed kennen, in de dagopening ondersteunend zijn aan de hele gemeenschap. Op deze manier kan een inspirerend draagvlak van bewoners zich nog verder ontwikkelen richting jaarfeesten en vieringen. Naast de liederen van het seizoen heeft Leny een heel repertoire aan liederen voor het koor gekozen die regelmatig terugkomen en die we samen instuderen. Velen genieten van de herkenning, kennen tweede stemmen en/of houden op zeer muzikale wijze stand bij het zingen van canons. Een Ieder participeert naar eigen kunnen. Zo werkt René met verschillende verhalen die als uitgangspunt voor toneel dienen en tot uitvoer worden gebracht.
We starten de middag met een gezamenlijk uur koor en toneel. (70 personen)
Als eerste klinkt een lierspel van bewoners in combinatie met medewerkers. Dit kan wisselen van persoon tot persoon. Dan spreken Leny en René een welkomstwoord met daarin bijzonderheden van de middag en de praktische mededelingen. Hierna zingen we met elkaar het lied van de huidige dagopening en daarna hetlied van de voorliggende periode.
Dan volgt een verhaal, vertelt door René of iemand van de anderen medewerkers. Dit verhaal is passend bij het jaargetijde en seizoen en momenteel is het Sint Maarten, straks gaan we over op Advent, Sinterklaas en zo naar Kerst. Tussen de strofes van het verhaal klinkt muziek van Leny op piano of van Irene en mijzelf op trekzak of gitaar. Dit wisselen we creatief en naar behoefte af, er zijn meerderen die hier een functie in hebben.
Vaak zijn er ook prachtige afbeeldingen die het verhaal omlijsten, die worden getoond en bewonderd. Na het verhaal zingen we samen nog een paar liederen en dan is het pauze. Tijd voor een gezellig praatje, wat te drinken en de sanitaire stop.
De toneelspelers gaan het tweede deel met René en ondersteunende medewerkers en vrijwilligers mee naar de Olm waar zij samen allerlei creatieve toneeloefeningen doen. Dit bestaat o.a. uit woord- en bewegingsspel. De bewuste tongbrekers zijn een vermaak voor iedereen. Bewoners repeteren en spelen ook delen uit verhalen zoals ‘Artaban, de Vierde Wijze’ ‘Ten Oosten van de Zon en ten Westen van de Maan’ en ‘De Rijke Bramenplukker. ‘Artaban, de Vierde Wijze’ werd rond paastijd in 2017 voor eigen publiek opgevoerd. Momenteel is het thema ‘Dromen’. Het koor gaat onder begeleiding van Leny met ondersteuning van een aantal medewerkers en vrijwilligers aan de slag. Eerst doen we een blokje ritmeoefeningen. Hierbij wordt op de maat geklapt, met de voeten gestamd, de trom geslagen, triangel gespeeld, stroomlier gespeeld, etc.
Ontspanningsoefeningen: we gaan rekken en strekken en mondspieren en stem los maken. Ja, we maken soms hele bijzondere geluiden en bewegingen, tot ieders vermaak. We zingen liederen die we kennen. Hierbij speelt Leny piano en nodigt individueel bewoners uit om iets te laten horen. Je mag ook gewoon luisteren en genieten.
Dan gaan we een nieuw lied leren of iets wat we nog niet zo goed kennen. Eerst wordt tekst op maat gesproken, dan regel voor regel zingen, tot we het hele lied kennen, uitgebreid met soms ook een eerste en tweede stem.
We sluiten de middag af in een grote kring met het lied: ‘Sjaloom’ en wensen elkaar wel thuis! Iedereen helpt mee de stoelen en instrumenten op te ruimen en gaat daarna naar huis.
Er is nooit een middag gelijk. In elk moment kan een nieuwe verassing zitten, dus ... oren en ogen open!!!!
Siepie de Boer
OlmenEs is een gemeenschap voor volwassenen met een verstandelijke beperking centraal in Noord Nederland. Antroposofie is onze basis. Wij bieden zorg, begeleiding en ondersteuning bij het samen wonen, samen werken en samen leven. Voor ons is de persoonlijkheid van de bewoner leidend, niet zijn beperking.