Wie is er ‘de baas’ bij OlmenEs? De directeur/bestuurder zou je denken. En dat klopt. De directeur/bestuurder Rob de Breij is eindverantwoordelijk voor de dagelijkse leiding. De Raad van Toezicht ziet daarbij toe of het op de goede manier gebeurt en adviseert hem daarbij. De Raad heeft op haar beurt, naast het goedkeuren van verantwoordingsdocumenten zoals bij voorbeeld het jaardocument, de verantwoordelijkheid voor het aanstellen of ontslaan van de directeur/bestuurder.
Het is voorjaar en de mei-vergadering van de Raad van Toezicht staat op de planning. “In mei bespreken we de jaarrekening en het bestuursverslag waarmee extern verantwoording wordt afgelegd. De directeur/bestuurder stelt het jaardocument vast en de Raad van Toezicht keurt zijn vaststelling goed. Naast deze vergadering komen we op vaste tijden nog driemaal in het jaar bij elkaar om de terugkerende carrousel van stukken door te nemen”, zegt financiënexpert Luit Takens. Maar daar blijft het niet bij, merkt voorzitter John Benjamin op. “Tussen de standaardbezoeken door steken we onze voelsprieten uit. De platte structuur met slechts twee leidinggevende lagen na de recente reorganisatie heeft dat voor ons makkelijker gemaakt. We praten met bewoners, de ondernemingsraad en de cliëntenraad om te zien hoe OlmenEs koers houdt.” De zes Raad van Toezichtleden doen dat elk vanuit hun eigen expertise. Zorgmanager Benjamin en kinderpsychiater Marike Lubbert zijn van het gezelschap bekend met de antroposofie. “Hoe geef je vorm aan antroposofische zorg”, verwoordt Lubbert haar inbreng. “Daar organiseren we ook themabijeenkomsten voor, waarbij we de consequenties voor de langere termijn helder proberen te krijgen. Want ook aan antroposofische zorg zit een kader vast, we moeten wel voldoen aan de wettelijke eisen.”
Geen model
De zes leden van de Raad van Toezicht staan op afstand, benadrukt voorzitter Benjamin. “We gaan niet op de stoel van de bestuurder zitten. We zien toe, denken mee, en adviseren gevraagd en ongevraagd.” Door de aard van de taken heeft de Raad van Toezicht een plaats aan de zijlijn van de gemeenschap waar organisatie en bewoners zo hecht met elkaar een geheel vormen, aldus Benjamin. “Welbeschouwd staat onze afstandelijke rol haaks op de antroposofische gedachte. We maken deel uit van OlmenEs, maar doen niet mee aan het leven van alledag.” Bij Luit Takens en Enny van der Wiel speelt dat sentiment in mindere mate. De interesse van de twee die niet zo op de hoogte zijn van de antroposofie gaat vooral uit naar wat de reguliere zorg van OlmenEs kan leren. Takens: “Dit is een doorleefde gemeenschap, echt een plek van de bewoners. Erfgebonden zorg heette dat vroeger.” Door de verzakelijking is de reguliere zorg dat kwijtgeraakt, beaamt Van der Wiel. “Het participatiedenken van de afgelopen decennia heeft sterk invloed gehad op inrichting van de reguliere zorg. In plaats van erfgebonden kwam ‘community care’: minder paternalistisch, meer zelfstandigheid. Je ziet dat sommigen die vrijheid gretig omarmen, de meerderheid ervaart het zelfstandig wonen in de wijk echter als een belemmering.” Terugkeren naar de vorm van OlmenEs zou evenwel een te simpele voorstelling van zaken zijn, aldus Van der Wiel. Lubbert is het daarmee eens: “OlmenEs is geen model. Deze gemeenschap is van onder op door bewoners, medewerkers en ouders opgebouwd en organisch gegroeid. Dat kun je niet zomaar een op een kopiëren, ook niet voor de antroposofische zorg.”
Even voorstellen
De Raad van Toezicht van OlmenEs bestaat uit zes leden met bestuurlijke ervaring op uiteenlopende terreinen in de gezondheidszorg. Voorzitter John Benjamin is zorgmanager, Marike Lubbert kinder- en jeugdpsychiater, Luit Takens is interim-directeur en Enny van der Wiel interim en adviseur duurzaamheid. Twee leden konden niet bij het interview aanwezig zijn: zorgbestuurder Tamara Ritsema, vicevoorzitter van de Raad van Toezicht, en notaris Yvonne Eerens. Tamara Ritsema kon wel bij het fotomoment aanwezig zijn.
Spagaat
Ook aan de geborgenheid van OlmenEs kleven echter nadelen, zo blijkt uit een recente enquête onder bewoners. Met het verstrijken van de tijd waarderen bewoners hun privacy een stuk lager. De enquête legt de tegenstelling bloot van het groepswonen versus de individuele ontwikkeling, schetsen de Raad van Toezichtleden het dilemma waar OlmenEs voor staat. Bewoners die zich in geborgenheid hebben kunnen ontplooien, kunnen doorgroeien met de vraag om meer ruimte voor individuele beslissingen. Die wensen wil je niet afremmen.
Benjamin wijst op de relatie met het huisvestingsbeleid dat nu in de organisatie de aandacht vraagt, en de mogelijke consequenties voor de productie en output van de werkplaatsen. “Het is een spagaat: hoe behoud je met alle verschillen de homogeniteit? In eerste instantie zal het dagelijks bestuur daar een antwoord op moeten formuleren, wij kijken in onze rol van toezichthouder over de schouders mee.”
Essenties
Van der Wiel wijst erop dat net als de overige zorg OlmenEs nog een uitdaging van formaat staat te wachten: het dreigende tekort aan gekwalificeerde zorgmedewerkers. “Door de vergrijzing neemt de krapte op de arbeidsmarkt toe. En dat gaat in rap tempo. Hoe speel je als OlmenEs daarop in?” Vrijuit filosoferend ontspint zich een gedachte-experiment tussen de Raad van Toezichtleden. Wat kan de antroposofische zorg betekenen voor meerdere doelgroepen, zoals ouderen, vluchtelingen, of verslaafden en criminelen met een lichte verstandelijke beperking? “Van belang blijft: hoe behouden we de antroposofische essenties in samenhang met wat de maatschappij wenst. Anders geformuleerd: minder eiland, wel geborgenheid.”
OlmenEs is een gemeenschap voor volwassenen met een verstandelijke beperking centraal in Noord Nederland. Antroposofie is onze basis. Wij bieden zorg, begeleiding en ondersteuning bij het samen wonen, samen werken en samen leven. Voor ons is de persoonlijkheid van de bewoner leidend, niet zijn beperking.