Ik hou erg van een zoute smaak. Als ik trek heb maak je mij blijer met iets hartigs dan met iets zoets. Geef mij dan maar een stukje kaas of wat zoute nootjes en ik voel me gauw weer opgepept. Na iets zoets, bijvoorbeeld een stukje taart, plakje cake of chocola, voel ik me vaak een beetje sloom worden. Zout doet dat niet met mij. Daardoor weet ik dat er voor mij een groot gevaar schuilt in het zoutvaatje en regelmatig voeg ik, ook uit gewoonte, nog wat extra zout toe!
Maar... teveel zout is niet goed voor ons. Dat is eigenlijk de eerste reactie van de meeste mensen, dus dat weten wij best wel goed met zijn allen …. ….en uiteraard klopt dat voor een groot deel. We hebben pas nog bij vrienden gegeten. Er werd gezegd dat alles zonder zout bereid was, maar dat de gerookte zalm natuurlijk wel wat zout bevatte waarop ik mijn vriendin hoorde zeggen ‘wie van zijn nieren houdt, eet geen zout’!
Zout bestaat voor 99% uit natriumchloride en wat we in het zout nodig hebben is het natrium. Waar hebben dat natrium nu voor nodig? Natrium bevindt zich in ons lichaam voornamelijk tussen de cellen. In de cellen vinden we meer kalium. Tussen natrium en kalium vindt een continue uitwisseling plaats. We kunnen hier ook spreken over polaire krachten, die onder invloed staan van het dag- en nachtritme. De zon trekt natrium (natrium reist samen met calcium) overdag in de cel en ’s nachts trekt de maan het natrium (samen met calcium) weer uit de cel. De maan heeft minder krachten dan de zon en zal dus minder hard aan het natrium trekken. Een goede nachtrust en voldoende water is heel belangrijk om de balans weer te herstellen. Gedurende de nacht gaat kalium weer terug in de cel. Kalium reist samen met magnesium. Als de balans gedurende de nacht goed herstel is, worden we opgefrist wakker.
Rudolf Steiner noemt zout een belangrijke stof. Hij heeft het dan over alle verschillende zouten in onze voeding en in ons lichaam. Zout hangt voornamelijk samen met ons denken. Met het opnemen van zout in het voedsel ontstond er een sterkere verbinding van de mens met de aarde. Door zout worden karaktertrekken van orde, nauwgezetheid, verantwoordelijkheidsbesef en verbondenheid gestimuleerd, terwijl bij een teveel aan zout het lichaam in zijn algemene conditie juist zwakker wordt en de zenuwen gevoeliger voor pijn.
Zout geeft ons een wakker bewustzijn, doordat het mede de bloeddruk reguleert. Een te lage bloeddruk maakt ons suf. Natrium is dus verbonden met ons bewustzijn.
Door alle zintuigelijke indrukken, dus ook door het bewuste proeven, wordt een krachtenspel wakker geroepen. Proeven is namelijk zoveel meer dan alleen een mechanisch proces. De zintuigprikkeling staat rechtstreeks in verbinding met het bewustzijn. De waargenomen smaak op de tong wordt naar de hersenen geleid en van daaruit weer dynamisch verder gevoerd naar de andere organen. Door zout eten of een zoute smaak kunnen we als we heel bewust waarnemen opmerken dat het lichaam samen trekt.
Maar wat gebeurt er als we
te veel zout (dus natrium) eten?
We gaan vocht vasthouden, de bloeddruk kan stijgen... er is een ‘teveel’ aan bewustzijn, we voelen ons onder druk staan…..en de nieren zullen veel werk moeten verrichten om het extra natrium uit te scheiden. Kalium helpt hierbij, dus als wij veel zout (natrium) eten hebben ook nog extra kalium nodig om al het natrium weer kwijt te raken. Kalium vinden we vooral in alle groente, fruit, maar ook in brood, zuivel, noten en aardappelen. Door het koken van groente en aardappelen gaat veel kalium verloren, dus koken in zo min mogelijk water, smoren, roerbakken of stomen voorkomt dit verlies deels. Een hoge bloeddruk kun je dus positief beïnvloeden door extra aandacht te besteden aan het meer eten van kaliumrijke voeding en gelukkig is dat ook nog eens hele gezonde voeding en natuurlijk minder zout gebruiken.
Alle natuurlijke levensmiddelen bevatten kleine hoeveelheden natrium. Het meeste natrium krijgen we echter binnen door het toevoegen van zout. Waar krijgen we dan al dat zout door binnen? Ten eerste door te koken met (veel) zout of door veel zout toe te voegen aan het eten. Ten tweede door het eten van producten zoals kaas, vleeswaren, gezouten vis, gezouten nootjes, chips en andere kant-en-klaar producten. Een zoute smaak went erg snel, dus als je normaal gesproken veel zout gebruikt, ervaar je iets al snel als ‘flauw’ of niet pittig genoeg. Teveel zout belast in ieder geval ons lichaam en verstoort een gezonde mineralen huishouding.
Eigenlijk hebben we maar 1 tot 3 g zout nodig voor onze gezondheid, maar gemiddeld wordt er 10 -12 g zout per dag gebruikt. Kant-en-klaarmaaltijden bevatten heel veel zout, waarbij pizza het hoogste scoort. De Nederlandse Gezondheidsraad adviseerde eind 2006 om niet meer dan 6 gram zout (2,4 gram natrium) per dag te eten. Nog minder zout zou beter zijn, maar dat is in de praktijk nauwelijks te realiseren omdat driekwart van het zout dat mensen eten binnenkomt met kant-en-klare voedingsmiddelen, waar de consument weinig invloed op heeft. Weer een belangrijke reden om zo min mogelijk kant-en-klaar producten te gebruiken!!
Toegevoegd zout hebben we dus eigenlijk niet nodig. Wel is het bijzondere aan zout dat we daardoor andere smaken wel beter kunnen waarnemen, dus andere smaken bewuster kunnen proeven. Vaak wordt er dus een klein beetje zout aan allerlei gerechten toegevoegd. Deze vorm van toevoegen zorgt dat het eten lekkerder smaakt. Denk hierbij aan het ‘snufje zout’ in de pap, maar ook het kleine beetje zout in een appeltaart, cake of in zelfgebakken koekjes.
Over het algemeen eten we dus steeds meer zout
Wat kun je doen om minder toegevoegd zout te gebruiken?
Voeg zo min mogelijk zout aan het eten toe. Denk eerder aan verse kruiden/knoflook en specerijen voor het op smaak maken van gerechten.
Let vooral ook op verborgen zout, dit is niet eenvoudig omdat vaak alleen het natriumgehalte op de verpakking staat. Op de verpakking van een kant-en-klaar pizza van 500 g staat dat er 0,5 mg natrium in zit per 100g pizza, dit betekent dat in die pizza al ruim 5 g zout zit (1 g natrium is 2,5 g zout (natriumchloride) of g zout = 400 mg natrium). Eet minder zoute producten, zoals gezouten nootjes, chips, zoute koekjes, zoute vis e.d.
Ik ben inmiddels gestopt met het toevoegen van zout, want……wie van zijn nieren houdt…!, en wordt ik uitgedaagd om andere smaken waar te nemen en te proeven. Als ik een beetje zout gebruik, gebruik ik bij voorkeur Keltisch zeezout, dit is namelijk ongeraffineerd zout en bevat nog veel sporenelementen.
Tessa Bonnema - Natuurdiëtist
Oktober 2018
OlmenEs is een gemeenschap voor volwassenen met een verstandelijke beperking centraal in Noord Nederland. Antroposofie is onze basis. Wij bieden zorg, begeleiding en ondersteuning bij het samen wonen, samen werken en samen leven. Voor ons is de persoonlijkheid van de bewoner leidend, niet zijn beperking.