Als Jaap van der Haar tegenwoordig ’s morgens opstaat, speelt de stijfheid die met de jaren komt hem parten. “En ik was altijd zo’n lenig mannetje”, verzucht de voorzitter van de Raad van Toezicht niet zonder zelfspot. Van der Haar gebruikt de stijfheid als metafoor voor zijn aanstaande vertrek: “Ik vind het niet leuk om op te stappen, maar voor OlmenEs is het goed dat er nieuwe bewegelijkheid komt.”
Jaap van der Haar heeft acht jaar deel uitgemaakt van de Raad van Toezicht; de eerste vier jaar als lid van de vijfkoppige raad, de laatste termijn als voorzitter. Statutair zit zijn tijd erop bij OlmenEs. Het afscheid doet pijn, maar hij beschouwt zijn vertrek tegelijkertijd als onvermijdelijk. “Maatschappelijke veranderingen volgen elkaar in hoog tempo op. Er bestaat geen eindpunt of blauwdruk meer. Je moet meebewegen met de tijd; vers bloed en nieuwe inzichten zijn de voorwaarden om continuŃ—teit te waarborgen. Ook de toezichthouder moet dan op een gegeven moment plaatsmaken.”
Bij zijn aantreden had OlmenEs de pioniersfase al achter de rug en kreeg de organisatiestructuur vorm onder leiding van de vorige directeur Merlijn Trouw. “De pioniers hebben hun visioen weten te verwezenlijken, Merlijn heeft er vervolgens een geheel van gemaakt”, omschrijft Van der Haar de twee fases. De omvang van het bewonertal bereikt, zet OlmenEs intussen de volgende stap in zijn ontwikkeling: het verdiepen van het draagvlak binnen de instelling en daarbuiten. En net als bij de vorige fases vroeg dat noodzakelijkerwijs om een nieuwe aanjager, aldus Van der Haar. “Die hebben we gevonden in de persoon van de huidig directeur Rob de Breij. De lijn die Rob heeft uitgezet om van onderop het voortbestaan van OlmenEs te verstevigen past helemaal bij deze tijd.” Als lid van De Gezondheidsraad en vertegenwoordiger van de antroposofische zorg voerde Van der Haar midden jaren negentig al gesprekken met toenmalig minister Els Borst over de decentralisatie van de zorg. “De insteek destijds was politiek, het ging niet over geld.” Centraal stond de vraag hoe verantwoordelijkheid dichter bij de mensen zelf kon worden gebracht. Hoe lager de besluitvorming des te groter de betrokkenheid, was de gedachte. Ondanks de bezuinigingen die er uiteindelijk mee gepaard zijn gegaan, beoordeelt Van der Haar een kleine twintig jaar later de veranderingen als positief. “De mogelijkheden tot zelfstandigheid en dus zelfverwezenlijking zijn vergroot. Of dat ook in de praktijk bijdraagt aan het levensgeluk valt te bezien. OlmenEs pakt dat beter aan dan anderen.”
Voor Van der Haar kent elk menselijk leven drie extentiële uitgangspunten: de mens is een sociaal wezen, werken geeft het leven zin, en cultuurbeleving leidt tot welzijn. Alle drie de voorwaarden biedt OlmenEs zijn bewoners aan. Werk en de gezamenlijke cultuuruitingen zorgen voor ritme en structuur, door de overwegend heterogene samenstelling van de groepen hebben de bewoners wat aan elkaar in de dagelijkse omgang. Een groot goed, aldus de toezichthouder, dat echter door de inperking van de huidige Wet Langdurige Zorg onder druk staat. “De trend is om mensen met een zware handicap bij elkaar onder te brengen. OlmenEs zal moeten meebewegen door zich open te stellen voor de buitenwereld om die ongewenste tendens waar mogelijk het hoofd te bieden. Het inpassen van dagbesteding wordt daarbij de grote opgaaf voor de komende jaren.“
Meebewegen leg je allang niet meer van boven af op, weet Van der Haar. Bij koerswijzigingen dienen de ideeën uit alle geledingen van OlmenEs zelf te komen om het benodigde draagvlak te bereiken. Hij juicht het doelmatigheidsonderzoek dat de medewerkers onlangs hebben uitgevoerd dan ook van harte toe. Zelf heeft de Raad van Toezicht geen ideeën, benadrukt de vertrekkend voorzitter. “Wij stellen bij veranderingen de kritische vragen voor de lange termijn. Hoe ziet het ideaal er over vijf jaar uit? En past het dan nog in 2020?” Dat is ingewikkeld, hij merkte het al eerder op: blauwdrukken bestaan niet meer, alles beweegt permanent. Maar dat maakt het werk ook boeiend, de kunst is om de vormen van de tijd te vinden. “Ook Rudolf Steiner heeft zijn leerstellingen over de jaren aangepast aan nieuwe inzichten. Uiteindelijk gaat het om de kern waar onze geestelijke wereld roept: mens ken jezelf. Oefen je dat, dan kan je de antwoorden vinden die aan de tijd zijn.”
OlmenEs is een gemeenschap voor volwassenen met een verstandelijke beperking centraal in Noord Nederland. Antroposofie is onze basis. Wij bieden zorg, begeleiding en ondersteuning bij het samen wonen, samen werken en samen leven. Voor ons is de persoonlijkheid van de bewoner leidend, niet zijn beperking.